100 LAT ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI – 2017 – Bursztynowy Ołtarz Ojczyzny

2018/01/18 Aktualizacja

To jest nasze wotum wdzięczności Bogu za Jego obecność na drogach naszej historii, za dar Ojczyzny i ewangeliczny siew Kościoła, z którego wyrastało to, co wielkie i twórcze na polskiej drodze – powiedział 16 grudnia abp Sławoj Leszek Głódź podczas uroczystej Mszy św. sprawowanej w bazylice św. Brygidy w Gdańsku z okazji odsłonięcia i poświęcenia Bursztynowego Ołtarza Ojczyzny, wzniesionego na 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości.

Pomysłodawcę stworzenia Bursztynowego Ołtarza, ks. Henryka Jankowskiego, proboszcza parafii pw. św. Brygidy metropolita gdański nazwał z kolei tym, który w latach 70. ub. wieku podniósł z ruin tę świątynię, do której wstępu broniły komunistyczne władze.

Tragedia Grudnia 1970 i Grudnia 1981 na Wybrzeżu Gdańskim – rocznice, jakie ma upamiętniać Bursztynowy Ołtarz Ojczyzny – były „ogniwem narodu na drodze ku wolności”, a wspomnienie o tych krwawych wydarzeniach wciąż trwa – podkreślił abp Głódź.

„W wielu waszych sercach, bracia i siostry, zapisany jest tamten czas. Pamięć o poległych, zakatowanych, o prześladowanych, o łamaniu sumień, ale także o emigracji tysięcy” – powiedział metropolita gdański.

Abp Głódź zaznaczył, że „chrześcijańskie przebaczenie nie generuje zaniku pamięci, nie odwraca się od obowiązku świadczenia prawdy, ale także nie obraża poczucia sprawiedliwości i zwykłej ludzkiej przyzwoitości”.

Narodowe sanktuarium

Bazylika św. Brygidy stanowi swoiste narodowe sanktuarium wyposażone w liczne elementy patriotyczne, oraz upamiętniające walki narodowowyzwoleńcze Narodu Polskiego. W kościele znajdują się m. in.:

  •  płaskorzeźba Matki Bożej przyozdobiona w suknię z wizerunkami herbów miast polskich,
  •  płaskorzeźba błogosławionego Kościoła katolickiego Jerzego Popiełuszki w symbolicznym grobie,
  •  drewniane krzyże z gdańskich stoczni z okresu strajków 1980 i 1988,
  •  drzwi z brązu z wizerunkami 152 postaci ukazujących historię „Solidarności”,
  •  epitafium przypominające o męce Polaków wymordowanych przez Ukraińców podczas rzezi wołyńskiej i czystki etnicznej w Małopolsce Wschodniej,
  •  epitafium poświęcone zbrodni katyńskiej z ziemią z miejsc kaźni polskiej inteligencji, składa się z kilkustet krzyży, z których każdy ma wymiar 17 cm x 9 cm, co symbolizuje datę agresji Związku Sowieckiego na Polskę 17 września 1939.
  •  epitafia upamiętniające pamięć żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych, Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”, Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, cichociemnych i in.,
  •  tablice pamiątkowe ku pamięci Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, generała Władysława Sikorskiego, biskupa Edmunda Nowickiego, majora Zygmunta Szendzielarza ps. „Łupaszka”, porucznika Józefa Dambka, podporucznika Antoniego Burzyńskiego ps. „Kmicic”,
  •  urny z ziemią z miejsc polskiej martyrologii, m.in.: z obozu koncentracyjnego Stutthof, lasu Szpęgawskiego, Piaśnicy, Bydgoskiej Doliny Śmierci i innych,
  • ogrodzenie ołtarza Matki Bożej Fatimskiej z wizerunkami orła polskiego z różnych okresów historycznych, z herbem Rzeczypospolitej Obojga Narodów pośrodku,
  • no i opisywany w tym wpisie – bursztynowy ołtarz w prezbiterium; w centrum bursztynowy wizerunek Matki Bożej Jasnogórskiej, u dołu polski orzeł.

Nad wszystkimi powyższymi projektami osobiście sprawował piecze prałat Henryk Jankowski, a wiele z nich wyszło bezpośrednio z jego inicjatywy.

Historia powstania Bursztynowego Ołtarza Ojczyzny

Wszystko zaczęło się w 2000 roku. Pomysłodawcą stworzenia Bursztynowego Ołtarza Ojczyzny w prezbiterium kościoła; był ówczesny proboszcz kościoła św. Brygidy, kapelan „Solidarności” ks. prałat Henryk Jankowski (1936-2010). Miał to być wyraz wdzięczności za dar wolności i pontyfikatu Jana Pawła II. Ołtarz zaprojektował profesor Stanisław Radwański, były rektor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, a współautorem projektu i zarazem jego głównym wykonawcą został artysta bursztynnik Mariusz Drapikowski. Budowa ołtarza rozpoczęła się rok później.

Ołtarz ma 13 metrów wysokości, 10 szerokości, łącznie 120 metrów kwadratowych powierzchni. Jest to największy bursztynowy ołtarz na świecie. Jego uroczystego odsłonięcia i poświęcenia dokonał nuncjusz apostolski w Polsce abp Salvatore Pennacchio.

WIĘKSZY NIŻ BURSZTYNOWA KOMNATA

Ołtarz tworzy metalowy stelaż, na którym umieszczone są bursztynowe elementy. – Dotychczas największą bursztynową realizacją architektoniczną była Bursztynowa Komnata. Miała ona 78 metrów kwadratowych powierzchni i miała 4 m 20 cm wysokości. Ołtarz gdański ma 120 metrów kwadratowych powierzchni i 13 m wysokości. „Ksiądz prałat chciał, żeby zajmował on całość prezbiterium. Powiedziałem mu wtedy, że taki ogromny ołtarz z bursztynu będzie droższy niż cała bryła kościoła. On wtedy zapytał mnie z uśmiechem: A co, boisz się? Odpowiedziałem, że nie i jeśli Bóg zechce, to ołtarz powstanie. Zdawałem sobie sprawę, że powstanie dzieło, które będzie podziwiał świat. Wiedziałem, że to ogromne przedsięwzięcie i powinno się w nie zaangażować stowarzyszenie bursztynników, które entuzjastycznie podjęło temat” – mówi Mariusz Drapikowski.

ołtarz współczesny1

Fot. Radio Gdańsk/Hanna Berenthal

.
Centralnym elementem ołtarza jest obraz Matki Boskiej – Patronki Świata Pracy, namalowany przez księdza Franciszka Znanieckiego z Pelplina po masakrze robotników w grudniu 1970 roku. Kardynał Karol Wojtyła i prymas Polski Stefan Wyszyński w 1975 roku zawieźli tę ikonę do Watykanu, gdzie poświęcił ją papież Paweł VI. Od tamtego czasu Matka Boska znajduje się w kościele św. Brygidy.

WYJĄTKOWA SZATA I MONSTRANCJA

– Sam obraz jest niewielki, bo ma 92 na 120 cm i w tej przestrzeni wyglądałby jak znaczek pocztowy. Powstał więc pomysł, by stworzyć szatę Matki Bożej z białego bursztynu, która będzie przekraczała ramy obrazu. Powstała dzięki hojności środowiska bursztynników. Przekazywali biały bursztyn, który jest niezwykle rzadki. To zaledwie dwa promile całego wydobycia. Do twórców ołtarza trafiały bryły, które często przekraczały kilogram. To były piękne okazy. Dzięki temu ołtarz jest jeszcze bardziej wartościowy. Szata ma 2,5 metra długości. Matka Boża unosi się nad bursztynowym konturem Polski, w którego górnej części znajduje się dyskretne logo „Solidarności„. To pokazuje, że Polska jest pod płaszczem, pod ochroną i orędownictwem Matki Boskiej. Cała historia Polski mówi o tym, że wolność odzyskaliśmy dzięki orędownictwu Maryi. Zawierzyliśmy jej nasz kraj – dodaje Mariusz Drapikowski.

ołtarz współczesny

Figury boczne Fot. Radio Gdańsk/Hanna Berenthal

.
Poniżej obrazu i szaty znajduje się monstrancja z bursztynu. Ołtarz wieńczy natomiast bursztynowy biały orzeł, który rozpostartymi skrzydłami ochrania ikonę Matki Bożej. Po dwóch stronach obrazu są figury św. Brygidy i św. Elżbiety Hesselblad, reformatorki zakonu brygidek. W ołtarz wkomponowano również dwa krzyże pełniące role relikwiarzy: w jednym umieszczono relikwiarz z krwi papieża Jana Pawła II, przekazany przez kardynała Stanisława Dziwisza, a w drugim fragment kości księdza Jerzego Popiełuszki.

U podstawy ołtarza znajdują się pomniki z brązu Jana Pawła II i prymasa Stefana Wyszyńskiego. – To oni byli, są i będą filarami polskiego kościoła – mówi artysta.

oltarz 10

Detal Fot. Radio Gdańsk/Hanna Berenthal

.
PIĘKNE WINOGRONA I KRZYŻE

Całość kompozycji dopełniają gałęzie winogron z bursztynowymi gronami. – To są symbole eucharystyczne – winnica pańska, symbol Chrystusa. Te gałęzie są jak krzew Jessego, który prowadzi do Jezusa i do Matki – mówi Mariusz Drapikowski.

– Na pomysł umieszczenia tych winogron wpadł metropolita gdański, arcybiskup Sławoj Leszek Głódź. Chciał, by przełamać ten surowy obraz winoroślą. I został on zaakceptowany – dodaje ksiądz Ludwik Kowalski, proboszcz Bazyliki św. Brygidy.

– Liście i winogrona mają różny rozmiar, kształt i kolor. Najlepiej obserwować je z perspektywy kilkunastu metrów. Choć podchodząc blisko można dostrzec różne detale, które – mam nadzieję – również zachwycą. To bez wątpienia moje dzieło życia, koronacja mojej pracy twórczej. Jestem dumny i zaszczycony, że mogłem brać w tym udział – mówi artysta Leszek Sobiech, który wykonał gałęzie i grona winogron z bursztynu.

Na szczycie ołtarza umieszczone są różnej wielkości krzyże. – Oddajemy tym samym hołd ludziom, którzy dla wolności Polski oddali swoje życie – zaznaczył Drapikowski. – To są krzyże niepodległościowe, partyzanckie, solidarnościowe, z przydrożnych kapliczek. Mówią o tym, że historia naszego narodu mierzy się krzyżami – dodaje ksiądz Ludwik Kowalski.

„WOTUM DLA NASZEJ OJCZYZNY”

Z ideą kontynuacji budowy bursztynowego ołtarza wyszedł metropolita gdański arcybiskup Sławoj Leszek Głódź. – Bardzo emocjonalnie podchodziłem do tego dzieła. Zostało ono przerwane, ale zależało mi, żeby zostało ukończone. To jest wotum dla naszej ojczyzny na stulecie odzyskania niepodległości i trwały pomnik. Zawarta jest w nim treść i wymowa naszej wiary. Był tu jeden architekt z Włoch, liczący się w Watykanie, którego dzieła są na przykład w Bazylice świętego Piotra i w Asyżu. Powiedział: „stanąłem przed tym ołtarzem z otwartymi ustami” – mówił Radiu Gdańsk abp Głódź.

– Dobrze, że takie dzieło powstało właśnie w Gdańsku, który jest światową stolicą bursztynu. Trzeba podziękować także zwykłym ludziom, którzy przynosili bursztyn, srebro czy złoto. To niezwykłe dzieło stało się na naszych oczach. Myślę, że to jest powód do dumy dla rzemiosła gdańskiego, dla nas gdańszczan – mówi proboszcz Kowalski. – Ołtarz to jest dar serca. W jego budowie pomagało całe środowisko bursztynników, którzy wykonali niektóre elementy. To Leszek Sobiech, Iwona Pomoryn oraz mój syn Kamil – mówi Mariusz Drapikowski.

– W ołtarzu widnieje Pani Jasnogórska namalowana przez ks. Franciszka Znanieckiego, ubrana w sukienkę z bursztynu, która wychodzi poza ramy obrazu, z koronami na głowie poświęconymi przez JP II, ale także możemy zaobserwować monstrancję, drzewo życia, z którego wyrasta krzyż o wysokości 1,73 cm – opisuje ks. Ludwik Kowalski, obecny proboszcz parafii św. Brygidy w Gdańsku.

Ołtarz zawiera wiele elementów symbolicznych. Znajdują się w nim także rzeźby postaci wielkich świętych i błogosławionych.
– Św. Jan Paweł II, to potężna wykonana z brązu figura patrząc na ołtarz po prawej stronie, a po drugiej stronie drugi filar Kościoła kard. Stefan Wyszyński Prymas Polski – podkreśla ks. Ludwik Kowalski.

Głównym motywem bursztynowego ołtarza jest rozrastający się od posadzki ku górze świątyni krzew winny z różnokolorowymi gronami.
– Kleimy te bursztyny, specjalnie przygotowujemy, ja je potem montuję, kleję, rzeźbię. W związku z tym mamy różne kolory, odcienie, całą gamę bursztynowych barw – od słomkowego, poprzez koniakowy, matowy biały, matowy miodowy no i ciemną wiśnię co wygląda na ołtarzu jak czarny – wskazuje Leszek Jerzy Sobiech, jeden z twórców Bursztynowego Ołtarza Ojczyzny.

Wykonanie Bursztynowej Komnaty było łatwiejsze, po prostu: ściany pokoju o wymiarach 10,5 × 11,5 m pokryto precyzyjnie dobranymi i obrobionymi kawałkami bursztynu. Tworzyły one płaskorzeźby, herby itp. Łącznie 78 metrów kwadratowych powierzchni. Natomiast zajmujący całość prezbiterium bursztynowy ołtarz ma 120 metrów kwadratowych powierzchni. Bursztynowe elementy ołtarza rozmieszczono na metalowym stelażu.

Prace nad Bursztynową Komnatą trwały 11 lat, natomiast Bursztynowy Ołtarz był budowany przez 17 lat. Ale ołtarz jest większy i był budowany z przerwą. Należy też zaznaczyć, że oba dzieła powstały w Gdańsku.

Bursztyn jest trudnym materiałem do obróbki a nadanie mu pożądanego kształtu jest bardzo żmudne i pracochłonne. Na wykonanie Bursztynowej Komnaty zużyto 6 ton bursztynu. Ukończona w 2003 r. kopia zaginionej Bursztynowej Komnaty, która znajduje się w pałacu Katarzyny w Carskim Siole  kosztowała 11,5 mln dolarów. I taka też zapewne była początkowa wartość oryginału. Dzisiejsza wartość Bursztynowej Komnaty po 317 latach (oczywiście gdyby ją odnaleziono i gdyby była w nienaruszonym stanie), szacowana byłaby od 300 milionów do nawet 1 miliarda złotych.

Na wykonanie Ołtarza w Gdańsku zużyto więcej bursztynu (różnica kilkunastu kg) niż w przypadku Bursztynowej Komnaty. Dopiero co powstały Ołtarz jest już droższy niż cała bryła Bazyliki.

Msza św. połączona z poświęceniem ołtarza była częścią gdańskich uroczystości związanych z rocznicami wydarzeń w 1970 i 1981 roku na Wybrzeżu.

.

JT m. in. na podst. -> http://naszdziennik.pl/wiara-kosciol-w-polsce/192651,bursztynowy-oltarz-ojczyzny.html [dostęp 2018-01-17]