29 marca 1848 roku w Rzymie z inicjatywy Adama Mickiewicza podpisano akt zawiązania Legionu Polskiego. Wśród sygnatariuszy oprócz wieszcza byli: dawny oficer napoleoński ppłk Siodołkowicz, towiańczyk Geitz (Gierycz) i jego kuzyn Niesiołowski oraz dziesięciu studiujących w Rzymie młodych artystów polskich. Legion miał pomóc Włochom w walce o wyzwolenie ich kraju, ale istotny był opracowany dla formacji Skład zasad.
Skład zasad był programem emigracji skupionej wokół Mickiewicza. Jednoznacznie odwoływał się do wiary katolickiej i Kościoła, głosząc przy tym postulaty demokratyczne. Podkreślano w nim rolę współpracy narodów słowiańskich.
1. Duch chrześcijański, w wierze świętej katolickiej rzymskiej, jawiony czynami wolnymi.
2. Słowo Boże, w Ewangelii zwiastowane, prawem narodów, ojczystym i społecznym.
3. Kościół stróż Słowa.
4. Ojczyzna pole życia Słowu Bożemu na ziemi.
5. Duch polski Ewangelii sługa, ziemia polska ze swym społeczeństwem ciało. Polska zmartwychwstaje w ciele, w którym cierpiała i złożona została w grobie przed laty stu. Polska w osobie wolnej i niepodległej staje i Sławiańszczyźnie dłoń podaje.
6. W Polszcze wolność wszelkiemu wyznawaniu Boga, wszelkiemu obrzędowi i zborowi.
7. Słowo wolne, wolnie objawiane, z owoców przez prawo sądzone.
8. Wszelki z narodu jest obywatelem, wszelki obywatel równy w prawie i przed urzędami.
9. Wszelki urząd obieralny, wolnie dawany, wolnie brany.
10. Izrealowi, bratu starszemu, uszanowanie, braterstwo pomoc na drodze ku jego dobru wiecznemu i doczesnemu. Równe we wszystkim prawo.
11. Towarzyszce żywota, niewieście, braterstwo i obywatelstwo, równe we wszystkim prawo.
12. Każdemu Sławianinowi, zamieszkałemu w Polszcze, braterstwo, obywatelstwo, równe we wszystkim prawo.
13. Każdej rodzinie rola domowa pod opieką gminy. Każdej gminie rola gromadna pod opieką narodu.
14. Wszelka własność szanowana i nietykalnie pod straż urzędowi narodowemu oddana.
15. Pomoc polityczna, rodzinna, należna od Polski bratu Czechowi i ludom pobratymczym czeskim, bratu Rusowi i ludom ruskim. Pomoc chrześcijańska wszelkiemu narodowi jako bliźniemu.
Impulsem do powstania Legionu stało się wypędzenie Austriaków z Mediolanu 18 marca 1848 r. Oddział polski pod dowództwem płk. Aleksandra Fijałkowskiego stawił się w stolicy Lombardii już 1 maja. Legion uczestniczył w kilku starciach z Austriakami, wspierając Karola Alberta, króla Piemontu i Sardynii.
Legion pomagał Giuseppe Mazziniemu poprzez udział w obronie republikańskiego Rzymu przed połączonymi siłami francusko-austriackimi i chlubnie się wyróżniając w tych walkach. Następnie przemaszerował na Węgry, gdzie również trwała rewolucja i gdzie niestety został rozbity.
JT
